Dziedziczenie ustawowe to sposób przekazania majątku po osobie zmarłej w przypadku, gdy nie sporządziła ona testamentu lub jeśli część majątku nie została objęta testamentem. Polskie prawo reguluje to zagadnienie, określając konkretne kategorie osób, które automatycznie stają się spadkobiercami oraz proporcje, w jakich dziedziczą.

Kategorie spadkobierców według ustawy

Dziedziczenie w linii prostej

Pierwszą grupę spadkobierców tworzą potomkowie zmarłego oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w równych częściach. Jeśli nie miał zmarły potomków to dziedziczy małżonek i jego rodzice, przy czym rodzice po ¼. W przypadku braku małżonka, dziedziczą spadek rodzice w częściach równych.

Dziedziczenie w linii bocznej

Jeśli zmarły nie pozostawił potomków ani małżonka, a rodzice nie  żyją, to spadek przejmuje rodzeństwo zmarłego. W przypadku gdy rodzeństwo nie żyje, spadek przypada im zstępnym.

Dziedziczenie w linii pochodnej

Dnia 15 listopada 2023 roku weszła w życie nowelizacja, według której gdy nie ma spadkobierców z pierwszej i drugiej linii, do dziedziczenia uprawnieni są dziadkowie, dzieci dziadków (wujowie i ciotki) oraz ich dzieci (rodzeństwo stryjeczne). Zmiana polega na tym, że dalsze pokolenia stracą możliwość dziedziczenia. Wyłączeni z dziedziczenia są dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, a więc cioteczne lub stryjeczne wnuki i kolejne pokolenia.

Przykłady zastosowań

Brak testamentu od osoby zmarłej

Jeśli osoba zmarła nie sporządziła testamentu, a nie ma spadkobierców w linii prostej ani małżonka, spadek może przejść na rodziców lub rodzeństwo. Na przykład, jeśli zmarły nie miał potomków ani małżonka, to spadek przechodzi na rodziców. Jeśli rodzice nie żyją, spadek może być dziedziczony przez rodzeństwo.

Znaczenie małżeństwa

Małżonkowie mają prawo do spadku w przypadku, gdy zmarły nie sporządził testamentu. Ich prawa do dziedziczenia są chronione przez ustawę, która przysługuje małżonkowi zmarłego, nawet jeśli nie ma on dzieci.

Dziedziczenie ustawowe ma duże znaczenie w przypadku braku testamentu lub gdy część majątku nie jest objęta testamentem. Reguluje ono przekazywanie majątku w sposób hierarchiczny, uwzględniając relacje pokrewieństwa zmarłej osoby. Istotne jest zrozumienie wspomnianych zasad, aby uniknąć niejasności i sporów w przypadku śmierci osoby, która nie sporządziła testamentu.